Züppe Etkisi ve Gösteriş Tüketimi
Bu kavramlar sizlere çok abiyane gelebilir ama bunları birer ekonomik terimdir.
John Maynard Keynes tarafından ortaya atılmış olan züppe etkisi, yüksek gelirli insanların bir tüketim ürününe karşı taleplerinin düşük gelirli insanların talebiyle ters yönde oluşmasını açıklayan bir kavramdır.
İngilizcesi snop effect olan bu kavramın TDK’daki karşılığı;
Giyinişte, söz söyleyişte, dilde, düşünüşe, toplumun gülünç ve aykırı saydığı yapmacıklara ve aşırılıklara kaçan.
Bunun ekonomik ve sosyolojik bir olgu olduğu açıktır. Bunu da bir örnek ile anlatalım; X marka telefon fiyatı yüksek olduğu için normal telefonlara göre daha düşük talebe sahiptir (talep yasası.) Buna karşılık fiyatı düştükçe talebi artmaz. Çünkü fiyatı hala diğer telefonlara göre çok yüksektir ve belirli gelirin altında geliri olanlar fiyatı düşmüş olsa da bu telefonu pahalı bulur ve alamazlar. Buna karşılık telefonun fiyatı yükseldikçe bu telefonu talep edenlerin sayısında artış olur. Çünkü bu telefonu alanlar artık telefonun daha az kişide olacağını ve kendilerine önemli bir statü sağlayacağını düşünerek hareket ederler.
Kısaca bizim arz talep yasası burada işlemez. Züppe etkisi işler.
“Gösteriş tüketimi’ (conspicuous consumption); ekonomi jargonunda uzun süredir kullanılan bir deyim. Thorstein Veblen, sanayi devrimiyle birlikte sınıf atlamış olan sonradan görme zenginlerin lüks tüketime yönelmelerini bu kavram çerçevesinde açıklamıştır.
Zamanla, gösteriş tüketimi gelişmekte olan ülkelerde de ortaya çıkmıştır. Gelişmekte olan ülkelerde yeterli gelire sahip olmayan hatta düşük gelirli olan çoğu insan, çevrelerine daha iyi durumda olduklarını gösterebilmek, kendilerini kanıtlayabilmek için gelirlerinin izin verdiği ölçülerin ötesinde harcama yaparlar. Örneğin borç, harç son model cep telefonu alırlar.
Bu iki kavramı şunun için anlattım; talebin gelir esnekliği….
Gelirdeki değişmelerin (aşağı ve yukarı yönlü). Talep edilen mallardaki miktarlar üzerinde etkisi yüksektir. Ama hangi mallarda. Örneği geliri artan bir ailede ekmeğe olan talebin azalması malın karakteristiği ile ilgilidir. Aile artık daha protein ağırlıklı beslenmeye başlar.
Ülkemizde son iki yılda olağan üstü bir enflasyon var. Tabi pandemininde etkisi dünya genelinde de bu olgu var. Bireylerin ve ailelerin gelirlerinde düşüşlerden kaynaklı tüketim alışkanlıkları değişmeye başlamaktadır.
Hemen hemen bir çok kişinin aklına gelen şu soruya açıklık getirelim. Ekonomi bu kadar kötü ve bu kadar enflasyon varken bu pahalı cafelerde gençler tıklım tıklım olup bir kahveye nasıl 50 TL veriyorlar.
Cevap yukarıdaki iki etkinin altında yatıyor….
Sağlıcakla kalın.
Ekonomi Notları 3.